Ομιλία στην
εκδήλωση της οργάνωσης παιδείας-έρευνας της Αθήνας της Δημοκρατικής Αριστεράς
(Παρασκευή 6 Απριλίου 2012)
Μάνος Ματσαγγάνης:
Εκπαίδευση και Έρευνα: από την κρίση στην ανάπτυξη
Η πολυπόθητη ανάπτυξη της οικονομίας δεν
μπορεί να στηριχθεί στις σαθρές βάσεις στις οποίες στηριζόταν η πλασματική
ευημερία με δανεικά που μας έφερε στην κρίση. Ούτε μπορεί να προέλθει από το
αποτυχημένο πρότυπο της «φτηνής ανάπτυξης» που κατασπαταλά πόρους, φυσικούς και
ανθρώπινους. Ούτε τέλος μπορεί να στοιχηματίζει στη συνεχή υποτίμηση του
κόστους εργασίας. Θα πρέπει να βασίζεται σε μια οικονομία που ανταμείβει την
υγιή επιχειρηματικότητα, επενδύει στους εργαζόμενους και σέβεται το περιβάλλον.
Με στόχο την ανάδυση επιχειρήσεων που μπορούν να πληρώνουν ικανοποιητικούς
μισθούς επειδή παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας,
ελκυστικά εξ αιτίας της ποιότητάς τους και διαθέσιμα σε προσιτές τιμές.
Αυτό δεν γίνεται χωρίς ερευνητικά κέντρα
υψηλού επιπέδου, που να συνεργάζονται με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά και να είναι
εφάμιλλα με αυτά. Χωρίς πανεπιστήμια κύτταρα γνώσης και δημιουργίας, που να
ενθαρρύνουν την πιο ζωντανή ανταλλαγή ιδεών για όλα τα ζητήματα της επιστήμης
και της κοινωνίας. Χωρίς σχολεία που να προετοιμάζουν τους αυριανούς ανήσυχους
πολίτες και δημιουργικούς εργαζόμενους.
Δεν θα ήθελα να μηδενίσω τη δουλειά που
ήδη γίνεται. Κάποια ερευνητικά κέντρα είναι ήδη πρωτοπόρα στον τομέα τους. Η
δουλειά των ερευνητών μας εκεί έχει κερδίσει το σεβασμό και την εκτίμηση των
συναδέλφων τους από τις άλλες χώρες. Κάποια πανεπιστημιακά τμήματα είναι
εξαιρετικά, και αξιολογούνται ως εξαιρετικά από διεθνείς αξιολογητές. Είμαι
σίγουρος ότι το ίδιο ισχύει και με κάποια σχολεία.
Το πρόβλημα δεν είναι ότι η αριστεία
στην εκπαίδευση και στην έρευνα είναι ανύπαρκτη στη χώρα μας: δεν είναι. Το
πρόβλημα είναι ότι η αριστεία, εκεί όπου υπάρχει, δεν καλλιεργείται από το
θεσμικό περιβάλλον, ούτε μπορεί να υπολογίζει στην υποστήριξη (οικονομική και
πολιτική) της Πολιτείας. Εκδηλώνεται σε εντελώς αντίξοες συνθήκες, χάρη στο
μεράκι και στην εργατικότητα μεμονωμένων ερευνητών, καθηγητών και δασκάλων.
Όπου μαζευτούν πολλοί τέτοιοι μαζί, μπορεί να καταφέρουν να βάλουν τη σφραγίδα
τους στην κουλτούρα ολόκληρου του κέντρου ή του πανεπιστημίου (συνηθέστερα: στην
κουλτούρα του ινστιτούτου ή του τμήματος).
Πρέπει να αλλάξουν πολλά. Χρειαζόμαστε
μαθητές και φοιτητές που δεν ενδιαφέρονται μόνο για το χαρτί και δεν φιλοδοξούν
να γίνουν «αδιόριστοι πτυχιούχοι» – αλλά συνειδητοποιούν ότι η επιτυχής τους
πρόσδεση σε μια πολύ δύσκολη αγορά εργασίας εξαρτάται από τις πραγματικές
γνώσεις τους, καθώς επίσης και από την πρωτοβουλία και την επινοητικότητά τους.
Χρειαζόμαστε ερευνητές και καθηγητές που αγαπούν τη δουλειά τους και την κάνουν
καλά – και για αυτό δεν φοβούνται να αξιολογηθούν. Χρειαζόμαστε ένα θεσμικό
περιβάλλον που να ενθαρρύνει τη δημιουργική δουλειά, αντί να ευνοεί τη
μετριότητα και τη διαπλοκή. Χρειαζόμαστε τέλος μια πολιτική για την εκπαίδευση
και την έρευνα που να θέτει σαφείς, δίκαιους και σταθερούς κανόνες, που να
προσφέρει επαρκή (έστω και εάν είναι κατ’ ανάγκη λιτή) χρηματοδότηση,
απαιτώντας βέβαια σε αντάλλαγμα διαφάνεια και λογοδοσία.
Η Δημοκρατική Αριστερά δεν απευθύνεται
σε όσους κρατούν την έρευνα και την εκπαίδευση δέσμιες αρτηριοσκληρωτικών
αγκυλώσεων. Δεν συμμερίζεται τη στάση των μελών της θλιβερής συντεχνίας των
πρυτάνεων, ούτε των συνδικαλιστών της συμφοράς που παραλύουν τα πανεπιστήμια ή
τα σχολεία. Δεν προτίθεται να χαριστεί σε όσους δεν έχουν να προβάλουν άλλο όραμα
για την Ελλάδα του 21ου αιώνα εκτός από την εθνικοφροσύνη, την
αρχαιοπληξία, τη θρησκοληψία, και τον βαθύ κοινωνικό και πολιτικό συντηρητισμό.
Αντίθετα: φιλοδοξεί να εκπροσωπήσει όλους εκείνους τους ερευνητές και
εκπαιδευτικούς που σε καθημερινή βάση κάνουν μικρά θαύματα σε ένα εχθρικό
περιβάλλον. Ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους απόψεις. Επειδή όταν (με το καλό)
γυρίσουμε σελίδα, από την κρίση στην ανάπτυξη, θα το χρωστούμε σε αυτούς.
